تحلیل همدید توفان های تندری در شمال غرب ایران

بادهای شدید تحت عنوان توفان نامگذاری شده¬اند که به شکلهای متفاوتی و با سرعت زیاد برای مدتی کوتاه می¬وزند و معمولاً با هوای ناپایدار همراه هستند. اگر هوای پایدار رطوبت داشته باشد توفان تندری و اگر خشک باشد توفان گرد و خاک ایجاد می¬شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی الگوهای جوی تأثیرگذار در رخداد توفان¬های تندری در منطقه¬ی شمال غرب ایران (استانهای اردبیل، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی) صورت پذیرفت. بدین منظور از داده¬های روزانه 16 ایستگاه همدید (در قالب داده¬های هوای حاضر)، طی دوره آماری 1988-2009 استفاده شد. در ادامه کدهای مربوط به توفان¬های تندری شامل کد 17، 29، 91 تا 99 استخراج گردید. از دو شرط؛ تداوم توفان در دو روز متوالی و پوشش 50 درصدی پهنه مورد نظر برای استخراج روزها استفاده گردید و در نهایت 26 روز استخراج شد. از روشهای آماری و آماری - ترسیمی برای رسیدن به اهداف مطالعه بهره گرفته شد. در این راستا از نرم افزارهایی نظیر matlab، surfer/win، spss/win و... استفاده گردید. بر اساس تحلیل خوشه¬ای مشخص گردید که سه سامانه¬ی، کم فشار سودانی- پرفشار سیبری، کم¬فشار قطبی- پرفشار سیبری و در نهایت، کم فشار مستقر بر روی سیبری- پرفشار اسکاندیناوی بیشترین نقش را در رخداد توفان های تندری داشته است. بیشینه تندرها در اردیبهشت و خرداد و کمینه نیز در دی ماه حاصل شد. در مقیاس ساعتی، بیشینه در ساعت 30/18 به وقت محلی (15 به وقت گرینویچ) و کمینه نیز، در ساعت 30/9 صبح به وقت محلی (06 گرینویچ) بدست آمد. روند توفان¬های تندری نیز با استفاده از رگرسیون خطی مورد تحلیل قرار گرفت که نتایج حاکی از وجود روند افزایشی در 15 ایستگاه دارد، در این میان ایستگاه تکاب با روند کاهشی روبرو بوده است. نتایج حاصل از تحلیل خودهمبستگی فضایی موران، ارتباط نقاط مرتفع را با احتمال رخداد توفان تندری تأیید نمود که این موضوع نتیجه¬ی تحلیل همبستگی پیرسون را نیز تأیید می¬نماید. از تکنیک تحلیل طیفی نیز برای پیدا کردن چرخه-های بازگشت توفان¬های تندری استفاده گردید که نتایج نشان داد که در 56 درصد ایستگاهها چرخه¬های معنی¬دار 2 تا 6 ساله وجود دارد.